Amerikanisme
Amerikanisme – Wat maakt Amerika anders?
Wat is Amerikanisme, ook wel “Amerikaans Exceptionalisme” genoemd? Deze term klinkt aanvankelijk misschien wel erg chauvinistisch of aanmatigend, maar we moeten goed begrijpen dat deze term eigenlijk geen betrekking heeft op een uitzonderlijk volk, maar op een land dat gesticht werd met uitzonderlijke idealen. Bovendien werd deze term niet door de Amerikanen zelf bedacht. Vijf decennia nadat Amerika haar onafhankelijkheid had verworven, wees Frans politiek analist Alexis de Tocqueville op het uitzonderlijke karakter van de Verenigde Staten en gaf hij ons een mooie momentopname van de dingen die Amerika anders maakten. In tegenstelling tot andere landen die gedefinieerd werden door hun etniciteit, geografie, gemeenschappelijk erfgoed, sociale standen of hiërarchische structuren, was Amerika een land dat gesticht werd door immigranten met een gedeelde toewijding aan bepaalde democratische idealen: vrijheid, gelijkheid, individualisme en een economische “laissez faire” politiek.
Amerikanisme – Een godsdienstig fundament
De principes van het Amerikanisme vormen de “Amerikaanse geloofsbelijdenis”, die (zoals G.K. Chesterton schreef) “in de Onafhankelijkheidsverklaring met een dogmatische en zelfs theologische helderheid wordt uiteengezet.” In dit document zijn de theologische zuilen van de Verenigde Staten verankerd door middel van vier expliciete verwijzingen naar de Joods-christelijke God.
De Onafhankelijkheidsverklaring begint met de erkenning van de “de Natuurwetten en van de God van de Natuur”. Vervolgens wordt er verwezen naar de “Schepper” die de mens “zekere onvervreemdbare rechten” heeft verleend. De verklaring beroept zich op de “Opperrechter over de wereld”, en sluit af met een uiting van het vertrouwen in de “bescherming door de Goddelijke Voorzienigheid”.
Met name die laatste verwijzing is erg opvallend, gezien de deïstische neigingen van de belangrijkste schrijver van de verklaring, Thomas Jefferson. In het Deïsme wordt God noch als Beschermer, noch als Verzorger gezien; Hij is een afstandelijke, ontkoppelde Schepper die Zich niet inlaat met de aangelegenheden van de mens.
Desondanks schreef Jefferson in de aanloop naar de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog: “Wij smeken oprecht om de hulp van de Almachtige God om ons voorspoedig door dit grote conflict te voeren.” En aan het einde van dat conflict, waarschuwde hij: “Kunnen de vrijheden van een natie als veiliggesteld worden beschouwd, als wij hun enige standvastige fundament hebben verwijderd, namelijk een overtuiging in de gedachten van de mensen dat deze vrijheden een geschenk van God zijn?”
Veertig jaar nadat Jefferson de Onafhankelijkheidsverklaring op papier zette, schreef hij het volgende aan een vriend: “Wij leven niet in een wereld die niet bestuurd zou worden door de wetten en de macht van een Superieure Actor. Onze pogingen liggen in Zijn handen en worden erdoor geleid; en Hij zal deze dingen in Zijn eigen tijdschema uitwerken.” En dit is afkomstig van de man die beschouwd wordt als een van de minst religieuze grondleggers van de Verenigde Staten.
Al kan Jefferson, vanwege zijn befaamde “scheiding tussen Kerk en Staat”, beschouwd worden als de beschermheilige van de seculiere elite, het was nooit zijn bedoeling – of de bedoeling van de andere grondleggers van het land - dat de openbare ruimte ontdaan zou worden van alle religieuzen invloeden. Het spreekt voor zich dat de scherpzinnige politieke commentator de Tocqueville, meer dan dertig jaar na deze uitspraak van Jefferson, het volgende zei: “In Amerika speelt godsdienst geen directe rol in het besturen van de samenleving, maar deze moet desondanks beschouwd worden als de eerste van hun politieke instellingen.”
Zelfs de minst religieuze van alle grondleggers van de V.S., Benjamin Franklin, sprak een levendige smeekbede uit tijdens een moeizaam debat in de Grondwetgevende Vergadering:
- In het begin van de Strijd met Groot-Brittannië, toen wij gevoelig waren voor het gevaar, werd er door ons dagelijks in deze kamer gebeden voor Goddelijke bescherming... Allen onder ons die betrokken waren bij deze strijd moeten de regelmatige gevallen van Overzienende Voorzienigheid in ons voordeel wel waargenomen hebben... Zijn wij die machtige Vriend nu vergeten? Of beelden wij ons in dat wij Zijn hulp niet meer nodig hebben?... God bestuurt de aangelegenheden van de mens [Daniël 4:17]. En als een mus niet op de aarde valt zonder dat Hij het merkt [Matteüs 10:29], is het dan waarschijnlijk dat een rijk kan ontstaan zonder Zijn hulp?
Amerikanisme – Een bijzonder erfgoed
Amerikanisme is geworteld in de grondleggers van de Verenigde Staten en in het oorspronkelijke document dat zij opstelden voor de stichting van het land. Dit document is een getuigenis van het godsdienstige en het unieke Joods-christelijke karakter van de Verenigde Staten. Tegenwoordig zijn er nog talrijke godsdienstige symbolen en bouwwerken te vinden in en rond de hoofdstad, Washington D.C., die eveneens van dit karakter getuigen.
Afbeeldingen en voorstellingen uit de Bijbel, het kruis, Mozes en de Tien Geboden zijn terug te vinden in inscripties en sculpturen van het Washington Monument, het Jefferson Memorial, het Lincoln Memorial, het Capitool, de Library of Congress, het Witte Huis, het Oorlogsmonument en de Nationale Begraafplaats te Arlington. In en op het Hooggerechtshof worden de Tien Geboden maar liefst op drie verschillende plaatsen afgebeeld: boven de colonnade aan de Oostzijde, op de deuren van het gerechtshof en boven het gestoelte van de opperrechter (de “Chief Justice”). Maar nog krachtiger spreekt het getuigenis dat elke Amerikaan wel in zijn of haar beurs heeft: het dollarbiljet.
Achterop elk biljet staan immers niet de woorden: “Wij vertrouwen op de mens”, “Wij vertrouwen op de wetenschap”, of “Wij vertrouwen op de staat”. Er staat: “IN GOD WE TRUST”, oftewel: “Wij vertrouwen op God”.
